Historia: „Ofiary terroru i działań wojennych 1939–1945 w Poznaniu”

Autorami publikacji są Łukasz Jastrząb i Joanna Lubierska.

Książka „Ofiary terroru i działań wojennych 1939–1945 w Poznaniu” jest pierwszym tego rodzaju opracowaniem w Polsce, które ukazało się drukiem. Unikatowa w skali kraju publikacja ukazała się nakładem PAN Biblioteki Kórnickiej. Alfabetyczny wykaz liczy 4783 osób, wśród których są nie tylko mieszkańcy Poznania, ale też osoby reprezentujące Wielkopolskę i inne regiony. W książce znajdują się dane osób, które zginęły w Poznaniu w czasie niemieckich nalotów w 1939 roku, w nalotach aliantów w 1941 i 1944 roku, a także osób zamordowanych w obozie koncentracyjnym Fort VII, w obozie w Żabikowie, w areszcie przy ul. Młyńskiej i więzieniu przy ul. Ratajczaka. Ponadto spis obejmuje nazwiska osób cywilnych, które zginęły w trakcie wyzwalania miasta na początku 1945 roku. Dane ofiar zostały zarejestrowane w poznańskim urzędzie stanu cywilnego przez Niemców lub zgłoszone przez rodziny. Zaprezentowana w książce baza nazwisk jest odwzorowaniem kartoteki przechowywanej w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu, w zespole Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Poznaniu. W teczkach są informacje o kolejnych zmarłych wraz z datami narodzin i zgonu, wykonywanym zawodem, adresem zamieszkania, przyczyną śmierci oraz danymi osoby zgłaszającej zgon, w tym mieszkańców powiatu kępińskiego.
Łukasz Jastrząb zauważył, że wpisane przez Niemców informacje dotyczące przyczyn zgonu osób trzymanych w obozach czy więzieniach to z reguły ogólne osłabienie czy niewydolność krążenia. Jako przyczynę śmierci osób, które ginęły w obozie koncentracyjnym w Forcie VII, podawano często niewydolność serca.
To unikatowe wydawnictwo, choć na pewno nie kompletne (część ofiar została zamordowana bez wcześniejszej jakiejkolwiek ewidencji). Dr Jastrząb podkreślił, że zestawienie nie zawiera wszystkich cywilnych ofiar śmiertelnych z lat wojny w Poznaniu, w tym osób, których śmierć stwierdzono sądownie już po 1945 r. Według powojennych szacunków, w Poznaniu w latach 1939-1945 zginęło około 11-12 tysięcy osób. To świadectwo bestialstwa wojny, jaką zgotowali Polakom Niemcy i materialny dowód na popełnione przez nich zbrodnie. Wieloletnia praca zakończona została wydawnictwem w formie książkowej, nad którym honorowy patronat objął wojewoda wielkopolski Zbigniew Hoffmann. Druk publikacji został sfinansowany ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Książka została objęta programem „Niepodległa”.

~ Oprac. na podstawie:
www. poznan.ipn.gov.pl; www.dzieje.pl